Korsakov en autorijden

Laatste update:
12 februari 2025
Leestijd: 12 Minuten
Auteur:
Esther Reitsema

Korsakov is een cognitieve stoornis waarbij een deel van de hersenen is beschadigd. Als u Korsakov heeft, kan dat van grote invloed zijn op uw dagelijks leven. Ook zelfstandig autorijden is niet altijd meer vanzelfsprekend. Er gelden namelijk extra regels voor het rijden met een cognitieve stoornis. We vertellen u alles wat u moet weten over Korsakov en autorijden.

Wat is Korsakov?

Korsakov is een hersenaandoening die ontstaat door een langdurig tekort aan vitamine B1. De hersenen raken beschadigd, waardoor er allerlei klachten ontstaan, zoals problemen met onthouden.

Korsakov is geen progressieve ziekte. Dat betekent dat het niet erger wordt, op voorwaarde dat de patiënt weer genoeg vitamine B1 binnenkrijgt. 

Symptomen

Het belangrijkste symptoom van Korsakov is een geheugenstoornis. Mensen met Korsakov kunnen dingen moeilijker onthouden en halen herinneringen door elkaar. De geheugenproblemen kunnen heel ernstig zijn. Patiënten denken bijvoorbeeld dat ze een belangrijke werkafspraak hebben, terwijl ze allang niet meer werken. Of ze herkennen familieleden of vrienden niet meer. 

De Korsakov symptomen lijken erg op die van dementie. Naast geheugenproblemen zijn ook de volgende kenmerken mogelijk bij Korsakov:

  • Problemen met plannen en overzicht houden
  • In de war zijn over de tijd, de datum of waar u bent
  • Problemen met lopen en evenwicht
  • Moeite om aan een activiteit te beginnen
  • Verandering in gedrag: zenuwachtiger, onrustiger of agressiever zijn

Mensen met Korsakov hebben zelf vaak niet door dat ze een stoornis hebben. Meestal worden de symptomen opgemerkt door iemand in hun omgeving. 

Oorzaken

De oorzaak van Korsakov is een langdurig en ernstig tekort aan vitamine B1. Meestal ontstaat zo’n tekort als een gevolg van een ernstige alcoholverslaving in combinatie met slechte of onregelmatige voeding. Maar heel soms is er een andere oorzaak, zoals anorexia nervosa, ernstige zwangerschapsmisselijkheid of een andere aandoening.

Gevolgen

Korsakov kan grote gevolgen hebben op verschillende gebieden:

  • Begrijpen: door de hersenbeschadiging kunt u minder goed nieuwe informatie onthouden. Daardoor wordt het lastiger om bepaalde dingen te begrijpen.
  • Uzelf verplaatsen: u herkent plekken en mensen minder goed en raakt daardoor sneller gedesoriënteerd. Dat maakt het lastiger om uzelf te verplaatsen.
  • Uzelf verzorgen: ook uzelf verzorgen kost meer moeite. Vaak is dagelijkse hulp van een zorgverlener noodzakelijk.
  • Omgaan met anderen: door Korsakov kan uw gedrag veranderen. U kunt bijvoorbeeld agressief worden of geen zin meer hebben om dingen te ondernemen. Daardoor wordt het lastiger om met anderen om te gaan.
  • Andere dagelijkse activiteiten: door Korsakov kunt u steeds minder dingen zelf. Bepaalde dagelijkse activiteiten die voorheen vanzelfsprekend waren, zijn daarom vaak niet meer (of in mindere mate) mogelijk.

Behandeling

Korsakov is niet te genezen; de schade die de hersenen hebben opgelopen is permanent. De behandeling bestaat meestal uit prikjes vitamine B1 en het aanhouden van een gezondere leefstijl. Als u niet meer in staat bent om voor uzelf te zorgen, kunt u in een speciale kliniek verblijven. U krijgt hulp van een team van speciale therapeuten, zoals psychologen en psychiaters. Zij helpen u ook om van uw alcoholverslaving af te komen. 

Korsakov en autorijden

Om veilig te kunnen autorijden is het cognitief vermogen heel belangrijk. Het zorgt ervoor dat u zich kunt concentreren en oriënteren en dat u informatie kunt verwerken. Als u een cognitieve stoornis heeft, bijvoorbeeld door Korsakov, functioneren bepaalde delen in de hersenen niet goed meer. Dit kan gevaarlijk zijn in het verkeer. Daarom gelden er extra regels voor autorijden met een cognitieve stoornis. 

Melding maken bij het CBR

Wilt u rijexamen doen? Dan moet u net als iedereen een Gezondheidsverklaring invullen. Hierin beantwoordt u een aantal vragen over uw gezondheid. U bent verplicht deze naar waarheid in te vullen. Als u Korsakov heeft, geeft u op de Gezondheidsverklaring aan dat u een vorm van dementie of MCI (Mild Cognitive Impairment) heeft. Het CBR gaat dan onderzoeken of u rijgeschikt bent. 

Heeft u al een geldig rijbewijs en heeft u de diagnose Korsakov gekregen? Bespreek dan met uw arts hoe het zit met autorijden. Uw arts kan goed inschatten of het nodig is om een Gezondheidsverklaring in te vullen. In het geval van Korsakov zal een arts meestal adviseren om dit te doen. U vult dan op de Gezondheidsverklaring in dat u een vorm van dementie of MCI (Mild Cognitive Impairment) heeft. Het CBR gaat dan onderzoeken of u rijgeschikt bent. 

Onderzoek

Na het beoordelen van uw Gezondheidsverklaring start het CBR een onderzoek naar uw rijgeschiktheid. Dat onderzoek bestaat uit één of meer van de volgende methoden: 

  • Rijbewijskeuring: een keuringsarts voert een algemeen medisch onderzoek bij u uit en kijkt hierbij naar mogelijke beperkingen voor het autorijden. 
  • Bezoek aan een specialist: een specialist voert een onderzoek bij u uit en kijkt hierbij naar mogelijke beperkingen voor het autorijden. In het geval van Korsakov kan de specialist een neuroloog, psychiater, klinisch geriater of specialist ouderengeneeskunde zijn. 
  • Rijtest: u gaat een stuk rijden samen met een deskundige van het CBR. De deskundige controleert tijdens de rit of u ondanks uw Korsakov ziekte veilig kunt rijden

Uitslag

Na het beoordelen van alle verkregen informatie neemt het CBR een besluit over uw rijgeschiktheid. Dit zijn mogelijke uitslagen:

  • U bent rijgeschikt voor een bepaalde tijd: u kunt veilig (blijven) rijden, maar door uw cognitieve stoornis vindt het CBR het wel noodzakelijk dat u regelmatig opnieuw gekeurd wordt. Daarom krijgt u een rijbewijs met een beperkte geldigheidsduur. Uw rijbewijs is 5 jaar, 3 jaar of 1 jaar geldig, afhankelijk van uw medische situatie. Bij het verlengen van uw rijbewijs moet u opnieuw gekeurd worden.
  • U bent rijgeschikt onder voorwaarden: u kunt veilig (blijven) rijden, mits u aan bepaalde voorwaarden voldoet. Dit kunnen bijvoorbeeld aanpassingen aan uw auto zijn. U hoort van het CBR aan welke voorwaarden u moet voldoen. U krijgt een rijbewijs met een beperkte geldigheidsduur (5 jaar, 3 jaar of 1 jaar). Bij het verlengen van uw rijbewijs moet u opnieuw gekeurd worden.
  • U bent niet rijgeschikt: door de gevolgen van Korsakov kunt u niet (meer) veilig rijden. Als u nog geen rijbewijs heeft, mag u dat ook niet aanvragen. Als u al wel een rijbewijs heeft, wordt deze ongeldig verklaard. Bent u het niet eens met deze beslissing? Lees wat u kunt doen in ons blog Wat als u niet slaagt voor een rijbewijskeuring? 

De regels voor het groot rijbewijs zijn strenger. Als u Korsakov heeft, kunt u geen groot rijbewijs halen of verlengen. 

phone
Wat is het verschil tussen korsakov en dementie?
Korsakov en dementie lijken erg op elkaar qua symptomen. Toch zijn er verschillen, want Korsakov is geen vorm van dementie. Het grootste verschil is dat dementie een progressieve aandoening is en Korsakov niet. Dat betekent dat de klachten bij dementie met de tijd steeds erger worden. Bij Korsakov worden de klachten niet erger, op voorwaarde dat de patiënt weer voldoende vitamine B1 binnenkrijgt. 
phone
Wat zijn de eerste symptomen Korsakov?
Meestal krijgen mensen met Korsakov eerst last van problemen met het kortetermijngeheugen. Ze herinneren zich dingen niet meer goed en halen herinneringen door elkaar. Ook zijn ze vaak in verwarring over de tijd, datum of waar ze zijn.
Auteur informatie
Esther Reitsema
Communicatiespecialist
Dit artikel is gepubliceerd op 11 februari 2025 en is het laatst aangepast op 12 februari 2025.