Autorijden en Parkinson

Als u de ziekte van Parkinson heeft, kan dit van grote invloed zijn op uw dagelijks leven. Maar beïnvloedt de aandoening eigenlijk ook uw rijvaardigheid? En wanneer moet u een rijbewijskeuring ondergaan? We vertellen u alles wat u moet weten over Parkinson en autorijden. 

Wat is de ziekte van Parkinson? 

De ziekte van Parkinson is een ingewikkelde aandoening in de hersenen. Het is een progressieve ziekte waarbij bepaalde cellen in uw hersenen langzaam kapot gaan. Hierdoor kunt u last krijgen van allerlei fysieke en mentale klachten. 

Parkinson komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Vaak ontstaat de ziekte als u tussen de 50 en 70 jaar oud bent, maar ongeveer 10 procent krijgt het al voor hun 40e. Parkinson is een progressieve aandoening, wat betekent dat de ziekte langzaamaan erger wordt. Toch is de ziekte niet dodelijk; de levensverwachting van mensen met Parkinson is vrijwel even hoog als de gemiddelde levensverwachting. 

Symptomen

De klachten van Parkinson kunnen per persoon erg verschillen. Deze symptomen komen vaak voor:

• Problemen met bewegen
  • Langzamer bewegen
  • Een stijf gevoel in de armen of benen
  • Moeite met lopen
  • Trillende handen
  • Moeite met schrijven
  • Verminderde beweging van spieren in het gezicht
• Problemen met slapen
  • Overdag vaak in slaap vallen
  • ‘s Nachts vaak wakker worden
  • ‘s Nachts onrustig zijn
• Psychische problemen
  • Depressieve klachten
  • Angst- en paniekaanvallen
  • Gevoel van lusteloosheid
  • Hallucinaties en wanen
  • Moeite met denken, in de war zijn
  • Meer willen eten, kopen, gokken of meer seks willen hebben (door verlies van controle)
• Seksuele problemen
  • Minder zin hebben in seks
  • Moeite met klaarkomen
  • Bij mannen: moeite met het krijgen van een stijve penis
• Overige problemen
  • Problemen met poepen en plassen 
  • Overmatig zweten
  • Verminderde reuk
  • Vermoeidheid
  • Duizeligheid bij het opstaan
  • Verslikken
  • Afvallen
  • Vaker pijn hebben of dingen anders voelen
  • Problemen met het zicht

Oorzaken

Bij de ziekte van Parkinson gaan de cellen die het stofje dopamine aanmaken, langzaam kapot. Het is nog niet duidelijk waardoor dit komt. Hier wordt momenteel volop onderzoek naar gedaan. Wetenschappers denken dat de ziekte wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren. De volgende factoren kunnen een rol spelen bij het ontstaan van Parkinson:

• Erfelijkheid: in bepaalde families komt Parkinson vaker voor. Vooral bij jonge mensen kan de ziekte daarom erfelijk zijn. Er zit dan een fout in de genen die ervoor zorgt dat bepaalde cellen afsterven.
• Leeftijd: Parkinson ontstaat vaak op latere leeftijd. Wetenschappers denken daarom dat ouderdom ook een rol speelt bij het ontstaan van de ziekte. 
• Invloeden van buitenaf: blootstelling aan giftige stoffen (zoals landbouwgif of de vieze lucht van fabrieken) kan volgens wetenschappers misschien ook een oorzaak zijn. Hier wordt momenteel veel onderzoek naar gedaan. 

Gevolgen

Zoals eerder beschreven is Parkinson een progressieve aandoening. Dit betekent dat de ziekte langzaamaan erger wordt en u dus meer klachten kunt krijgen. Vaak gebeurt dit in fases. Het verschilt sterk per persoon wat voor klachten er ontstaan. Wel hebben de klachten vaak impact op het dagelijks leven. Dit zijn mogelijke gevolgen van de ziekte van Parkinson:

• Begrijpen: mensen met Parkinson gaan meestal trager denken, waardoor ze meer moeite hebben om dingen te begrijpen en informatie op te nemen. Parkinson kan ook dementie veroorzaken. 
• Uzelf verplaatsen: vaak werken de spieren bij mensen met Parkinson op een gegeven moment ook minder goed. Dat maakt het soms lastiger om uzelf te verplaatsen. Als u de ziekte een tijd heeft, lukt lopen en fietsen vaak niet goed meer. Hulpmiddelen als een rollator of een scootmobiel kunnen daarbij helpen.
• Voor uzelf zorgen: mentale klachten als vermoeidheid en somberheid kunnen ervoor zorgen dat u minder energie heeft om goed voor uzelf te zorgen. Parkinson kan ook leiden tot een depressie. 
• Omgaan met anderen: bepaalde symptomen kunnen het moeilijker maken om met andere mensen om te gaan. Duidelijk praten wordt vaak lastiger en de spieren in uw gezicht kunnen minder goed werken, waardoor het moeilijk is om aan anderen te laten zien hoe u zich voelt. 
• Andere dagelijkse activiteiten: als uw klachten ernstig zijn, kan het lastiger worden om te blijven werken. Ook andere dagelijkse activiteiten, zoals huishoudelijke taken, kunnen u teveel worden. Om deze reden worden sommige mensen met Parkinson uiteindelijk opgenomen in een verpleeghuis. 

Behandeling 

De ziekte van Parkinson is niet te genezen. Wel zijn er behandelmethoden die de klachten kunnen verminderen. Denk aan:

• Medicijnen: bijvoorbeeld medicijnen die de werking van dopamine nadoen of medicijnen die de stijfheid en traagheid tegengaan. 
• Speciale behandelaars: bijvoorbeeld een fysiotherapeut die u helpt om soepeler te bewegen of een logopedist die helpt bij problemen met praten en slikken.

Vaak verandert de werking van de medicijnen na een paar jaar. Ze hebben dan te veel of juist te weinig effect. Soms kan een arts uw klachten dan op een andere manier verminderen, bijvoorbeeld door middel van een operatie (Deep Brain Stimulation).

Parkinson en autorijden

Melding maken bij het CBR 

Parkinson en autorijden kan soms zonder problemen samengaan, maar het kan ook gevaarlijk zijn. Dit verschilt erg per persoon en is afhankelijk van de ernst van de ziekte bij iemand. Er bestaan wel extra regels voor mensen met Parkinson. Welke regels voor u gelden, hangt af van uw persoonlijke situatie. We bespreken 3 situaties: 

• Ik vraag mijn rijbewijs voor het eerst aan
• Ik heb al een rijbewijs en ik heb de diagnose Parkinson gekregen
• Ik heb Parkinson en mijn klachten worden erger

Ik vraag mijn rijbewijs voor het eerst aan

Iedereen die voor het eerst zijn/haar rijbewijs wil aanvragen, moet een Gezondheidsverklaring invullen. Hierin beantwoordt u een aantal vragen over uw gezondheid. Als u Parkinson heeft, vult u dat in op de Gezondheidsverklaring. Het CBR gaat dan onderzoeken of u veilig kunt rijden met de ziekte. 

Meestal wordt u bij Parkinson niet uitgenodigd voor een medische keuring rijbewijs. Vaak krijgt u meteen een verwijzing naar een neuroloog. De neuroloog voert dan een kort onderzoek bij u uit. Als het rapport van de neuroloog positief is, nodigt het CBR u uit voor een rijtest. 

Nadat het CBR alle informatie heeft verzameld, wordt er een besluit genomen over uw rijgeschiktheid. 

Ik heb al een rijbewijs en ik heb de diagnose Parkinson gekregen

Als u de diagnose Parkinson heeft gekregen, kan dat veel vragen oproepen. Ook over autorijden. Het CBR adviseert om dit met uw arts te bespreken. Hij of zij kan inschatten of uw ziekte uw rijvaardigheid beïnvloedt en of het nodig is om een Gezondheidsverklaring in te vullen. Als u op de Gezondheidsverklaring invult dat u Parkinson heeft, gaat het CBR onderzoeken of u nog rijgeschikt bent.

Ik heb Parkinson en mijn klachten worden erger

Als u al een rijbewijs heeft en de klachten van Parkinson ineens erger worden, kunt u het beste meteen uw arts raadplegen. Vaak zal hij/zij adviseren om een Gezondheidsverklaring in te vullen. Totdat het CBR het onderzoek naar uw rijgeschiktheid heeft afgerond, kan uw arts u ook adviseren om even niet te rijden. Uiteindelijk is dit uw eigen verantwoordelijkheid. 

Uitslag CBR

Na het beoordelen van uw Gezondheidsverklaring, het rapport van de neuroloog en de rijtest neemt het CBR een besluit over uw rijgeschiktheid. Dit zijn de mogelijke uitslagen:

• U bent rijgeschikt: de Parkinson heeft nauwelijks tot geen invloed op uw rijvaardigheid. U krijgt een rijbewijs met een geldigheidsduur van 5 jaar. Bij het verlengen van uw rijbewijs moet u opnieuw gekeurd worden.
• U bent niet rijgeschikt: door de gevolgen van Parkinson kunt u niet meer veilig rijden. Als u nog geen rijbewijs heeft, mag u deze ook niet aanvragen. Als u al wel een rijbewijs heeft, wordt deze ongeldig verklaard. 
• U bent rijgeschikt voor een bepaalde tijd: u kunt veilig autorijden, maar het CBR wil wel regelmatig controleren of u nog steeds rijgeschikt bent. Daarom krijgt u een rijbewijs met een geldigheidsduur van 3 jaar of 1 jaar. Bij het verlengen van uw rijbewijs moet u opnieuw gekeurd worden. 
• U bent rijgeschikt onder voorwaarden: u kunt veilig autorijden, mits u aan bepaalde voorwaarden voldoet. Bijvoorbeeld dat u aanpassingen aan uw auto doet of dat u bepaalde medicijnen neemt die uw symptomen verminderen. Het CBR vertelt u aan welke voorwaarden u precies moet voldoen. 

Het reguliere rijbewijs heeft een onbeperkte geldigheidsduur en moet na 10 jaar verlengd worden. Als u bij het CBR meldt dat u de ziekte van Parkinson heeft, zult u altijd een rijbewijs met een geldigheidsduur van maximaal 5 jaar krijgen. Dit is omdat Parkinson een progressieve ziekte is. Omdat de ziekte langzaamaan steeds erger wordt, kan autorijden ook lastiger worden. Daarom is het belangrijk dat mensen met Parkinson vaker gekeurd worden en dus een rijbewijs met een kortere geldigheidsduur krijgen.

Veelgestelde vragen

Mag je met Parkinson autorijden als je medicijnen gebruikt?

Voor rijden met medicijnen gelden vaak aparte regels. Als u medicijnen gebruikt, vraag dan uw arts of apotheker naar de risico’s met betrekking tot autorijden. 

Mag je autorijden met Parkinson als je moeite hebt met bewegen?

Het CBR bepaalt per persoon of autorijden met Parkinson verantwoord is. Als u Parkinson heeft en u moeilijker kunt bewegen, kunt u het beste een Gezondheidsverklaring invullen. Het CBR gaat dan kijken of u nog steeds rijgeschikt bent. Soms kan een bepaalde behandeling u helpen om soepeler te bewegen. Het CBR kan u dan geschikt verklaren onder de voorwaarde dat u deze behandeling hebt ondergaan.